Rừng có giá trị bảo tồn cao (HCV - High Conservation Value Forests) là những khu rừng mang ý nghĩa đặc biệt về đa dạng sinh học, dịch vụ hệ sinh thái hoặc giá trị xã hội, văn hóa. Việc đánh giá và phân loại các khu rừng HCV được thực hiện dựa trên hướng dẫn tại Thông tư 28/2018/TT-BNNPTNT, Bộ công cụ của WWF (2008), và các quy định quốc tế khác.
Hệ thống HCV gồm 6 nhóm chính: (i) HCV1 bao gồm các khu rừng có giá trị đặc biệt về đa dạng sinh học loài, nơi phân bố của các loài nguy cấp, quý, hiếm có ý nghĩa ở cấp quốc gia, khu vực hoặc quốc tế; (ii) HCV2 là các khu rừng cảnh quan tự nhiên lớn, có tính liên tục cao, ít bị tác động, hình thành các tổ hợp hệ sinh thái tự nhiên trên diện tích rộng, giữ vai trò quan trọng trong duy trì các quá trình sinh thái; (iii) HCV3 là các hệ sinh thái hiếm, đang bị đe dọa hoặc nguy cấp, có khả năng phục hồi thấp nếu bị suy thoái hoặc hủy hoại; (iv) HCV4 bao gồm các khu rừng có chức năng cung cấp dịch vụ môi trường thiết yếu như phòng hộ đầu nguồn, chống xói mòn, lũ lụt, sạt lở, điều tiết nguồn nước và khí hậu; (v) HCV5 là các khu rừng có ý nghĩa quan trọng đối với sinh kế cộng đồng địa phương, cung cấp các nhu cầu cơ bản và nguồn tài nguyên không thể thay thế, được cộng đồng khai thác và sử dụng bền vững; (vi) HCV6 là các khu rừng gắn với giá trị văn hóa, tín ngưỡng, lịch sử và bản sắc của cộng đồng địa phương, có ý nghĩa đặc biệt đối với đời sống tinh thần và xã hội của người dân trong và xung quanh khu rừng.
Nghệ An là tỉnh có diện tích tự nhiên là 1.648.649,52 ha, nằm ở vị trí trung tâm vùng Bắc Trung Bộ kết nối hai miền Bắc Nam, diện tích rừng và đất lâm nghiệp quy hoạch 1.148.476 ha, chiếm 69,7% tổng diện tích tự nhiên. Diện tích rừng toàn tỉnh là 973.011,94 ha, trong đó rừng tự nhiên là 790.396,60 ha (chiếm 81,23%) và rừng trồng là 182.615,34 ha (chiếm 18,77%) tổng diện tích rừng, độ che phủ rừng năm 2024 đạt 59,01%, là tỉnh có diện tích rừng lớn thứ 2 cả nước nên có tiềm năng rất lớn cho việc cung ứng dịch vụ môi trường rừng. Với tài nguyên rừng phong phú, đa dạng sinh học cao, trong đó nổi bật có Khu Dự trữ sinh Miền Tây Nghệ An là Khu Dự trữ sinh quyển thứ 6 của Việt Nam được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO) chính thức công nhận vào ngày 18/9/2007.
Đối với tỉnh Nghệ An, đặc biệt là Khu Dự trữ sinh quyển Miền Tây Nghệ An, việc tiếp cận và áp dụng hệ thống HCV có ý nghĩa hết sức thiết thực. Nghệ An là tỉnh có diện tích rừng lớn nhất cả nước, đa dạng về hệ sinh thái rừng, sinh cảnh và loài, đồng thời cũng là địa bàn sinh sống của đông đảo đồng bào dân tộc thiểu số với sinh kế phụ thuộc nhiều vào rừng. Các vùng rừng tự nhiên còn lại, đặc biệt ở khu vực miền Tây, không chỉ là nơi tập trung nhiều loài nguy cấp, quý, hiếm mà còn giữ vai trò then chốt trong phòng hộ đầu nguồn, điều tiết nước cho các lưu vực sông lớn, bảo vệ môi trường và giảm thiểu rủi ro thiên tai. Tuy nhiên, áp lực từ chuyển đổi mục đích sử dụng đất, khai thác tài nguyên, phát triển hạ tầng và nhu cầu sinh kế đang làm gia tăng nguy cơ suy thoái các giá trị HCV nếu không được nhận diện và quản lý kịp thời.
Bên cạnh đó, các chiến lược, quy hoạch và chương trình quốc gia đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt như Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học, Chiến lược phát triển lâm nghiệp giai đoạn 2021–2030, Quy hoạch lâm nghiệp quốc gia, Quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học quốc gia và Quy hoạch tỉnh Nghệ An thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn đến năm 2050 đều xác định rõ nhiệm vụ bảo vệ rừng, bảo tồn hệ sinh thái, loài nguy cấp, gắn bảo tồn với phát triển bền vững, sinh kế người dân và thích ứng với biến đổi khí hậu. Việc điều tra, đánh giá và thiết lập các khu vực HCV tại Khu Dự trữ sinh quyển Miền Tây Nghệ An không chỉ đáp ứng yêu cầu của hệ thống pháp luật, chiến lược và quy hoạch quốc gia, mà còn trực tiếp phục vụ mục tiêu phát triển bền vững của tỉnh Nghệ An.
Thái Bá Thám
Văn phòng Ban Quản lý
