Miền Tây Nghệ An – vùng đất rộng 1.299.795 ha, được UNESCO công nhận là Khu Dự trữ sinh quyển thế giới từ năm 2007 – hiện là một trong những nơi chứa đựng sự đa dạng sinh học bậc nhất của Việt Nam. Khu vực này sở hữu gần như đầy đủ các kiểu rừng mưa nhiệt đới, với tổng diện tích rừng 883.931 ha, là nơi giao thoa hệ động thực vật Bắc – Nam Trường Sơn, với hơn 3.627 loài thực vật và hơn 942 loài động vật, trong đó có loài quý hiếm như Sao la, Voi, Chà vá chân nâu, Mang Trường Sơn, Thỏ vằn… Riêng Vườn quốc gia Pù Mát và hai khu bảo tồn Pù Huống, Pù Hoạt là “lõi sinh học” của khu vực.
Tuy nhiên, tài nguyên đa dạng sinh học nơi đây bị ảnh hưởng bởi khai thác gỗ, săn bắt động vật hoang dã, đánh bắt thủy sản bằng xung điện, hóa chất, một số nơi phá rừng làm nương rẫy và khai thác lâm sản ngoài gỗ. Hệ sinh thái bị thu hẹp, môi trường sống của nhiều loài bị xáo trộn, đe dọa nguy cơ tuyệt chủng. Công tác bảo tồn còn khó khăn do kinh tế xã hội nhiều vùng sâu vùng xa còn hạn chế, địa hình phức tạp và bị chia cắt nhiều, lực lượng tham gia bảo vệ rừng và thực thi pháp luật về lâm nghiệp chưa đủ để đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ, đặc biệt là thu nhập từ các hoạt động bảo vệ và phát triển rừng thấp, không thu hút được sự tham gia của người dân và doanh nghiệp.
Để hướng tới phát triển bền vững, Khu dự trữ sinh quyển Miền Tây Nghệ An đang vận hành mô hình 3 phân khu: vùng lõi 168.301 ha, vùng đệm 608.547, vùng chuyển tiếp 522.947 ha, với hơn 1.000.000 dân; nhằm kết hợp bảo tồn – phát triển – hỗ trợ cộng đồng. Tỉnh Nghệ An định hướng xây dựng cơ sở dữ liệu liên ngành, triển khai các chương trình, dự án nhằm bảo tồn và phát triển Khu dự trữ sinh quyển Miền Tây Nghệ An”, áp dụng công nghệ viễn thám theo dõi rừng, chứng chỉ quản lý rừng bền vững, phát triển vùng nguyên liệu gỗ lớn, nghiên cứu bảo tồn nguồn gen và các mô hình kinh tế như dược liệu, cây bản địa, chăn nuôi đặc sản.
Với triết lý “bảo tồn để phát triển – phát triển để bảo tồn”, bảo tồn đa dạng sinh học miền Tây Nghệ An không chỉ là nhiệm vụ cấp tỉnh mà còn góp phần vào nỗ lực toàn cầu trong ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.
Nguyễn Tiến Hưng – Văn phòng BQL Khu Dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An
