Ngày 03 tháng 2 năm 2021
Căn bếp là một trong những khu vực quan trọng nhất của ngôi nhà. Căn Bếp không chỉ là nơi dùng để nấu ăn, đây còn là nơi gia chủ coi trọng đến phong thủy. Ở Nghệ An cũng vậy đi lên dọc miền tây xứ nghệ, vào các Bản làng của cộng động người Thái, ở đây căn bếp luôn giữ vai trò quan trọng, ngoài dùng để nấu ăn, căn bếp còn là nơi đoàn tụ của cả gia đình sau một ngày dài lên nương rẫy.
Không gian bếp dân tộc Thái ở miền tây xứ nghệ
Nhà sàn của người Thái thường có hai bếp lửa, bếp lửa chính thường đặt ở giữa ngôi nhà dùng để tiếp khách, còn bếp lửa phía dưới nhà dùng vào việc nấu nướng, sinh hoạt hàng ngày.
Về phong tục, khi gia chủ về nhà mới trong ngày đầu tiên phải chọn ngày giờ, chuẩn bị sẵn một bát muối, một bát gạo đặt hai bên góc bếp để cúng thần bếp. Theo giải thích của cộng đồng người Thái thì bát gạo để gửi gắm sự sung túc, ấm no, còn bát muối là niềm mong mỏi về một tươi lai tươi sáng cho gia chủ cũng như các thành viên trong gia đình. Theo quan niệm của cộng đồng người Thái ở Nghệ An có hẳn một vị thần cai quản bếp.
Nhóm bếp là nhiệm vụ của người phụ nữ trong nhà hoặc bên họ ngoại. trước đó khi đắp khuôn bếp người ta đã chọn hai thanh củi lớn tượng trưng cho họ nội, họ ngoại, còn những thanh nhỏ hơn gác lên hai thanh lớn là vợ chồng , con cái sum vầy. Thần cai quản bếp gồm 1 ông, 1 bà, Họ được cho là “ chủ bếp”.
Cấu trúc bếp dân tộc Thái
Sau khi nhóm bếp, lửa sẽ được duy trì luôn cháy đỏ suốt ngày hôm đó cho đến hôm sau, cộng đồng người Thái họ quan niệm rằng lửa luôn cháy đỏ liên tục thế sẽ là điểm lành đối với gia đình. Và ngày dựng bếp cũng được xem là ngày đầu tiên sinh sống ở ngôi nhà mới của gia đình.
Vào dịp tết, Họ thường giữ cho bếp lửa luôn cháy đỏ trong dịp tết, từ ngày 30 khi luộc bánh chưng cho đến hết ngày mùng 3 tết, họ cho rằng giữ lửa cũng là giữ cho nếp nhà. ngoài lễ cúng thần bếp khi về nhà mới, thì ngày mồng 1 tết thì lặp lại lễ cúng này, lễ cúng gồm xôi gà, trầu cau, rượu và nước ( nước dùng nước đun sôi, không dùng nước lạnh để cúng) nếu như đêm 30 lửa tắt gia đình sẽ có một năm không may mắn.
Dù ngày nay đã thuận lợi hơn nhưng việc duy trì cho bếp lửa trong nhà cháy suốt 3 ngày tết vẫn được nhiều cộng đồng người Thái xứ Nghệ gìn giữ. Không chỉ vậy việc giữ lửa đã ăn sâu vào tiềm thức cũng như một số quan niệm tâm linh của cộng đồng người Thái.
Nguyễn Huy Ninh
Ban quản lý dự án BR
